łac. Xiphophorus macalantus i Xiphophorus variatus
Samca możemy rozpoznać po płetwie odbytowej przekształconej w gonopodium. Generalnie można stwierdzić że zmienniki są stosunkowo łatwe w hodowli. Dobrze nadają się również do akwarium wielogatunkowego. Stanowią dobre rozwiązanie dla akwarystów mających miejsce tylko na małe akwarium. Zamieszkują głównie strefę środkową do powierzchniowej w akwarium. Zmienniak plamisty charakteryzuje się dosyć krępym ciałem, natomiast zmienniak wielobarwny posiada bardzie smukłą sylwetkę. Plamisty zazwyczaj jest ozdobiony na ciele plamkami. Są one koloru ciemnoszarego i czarnego, najczęściej występują przed płetwą ogonową. Najbardziej atrakcyjne są odmiany czerwone, pomarańczowe oraz żółto-pomarańczowe z żółtą głową i jasnożółtym brzuchem. Spotkać możemy także bladożółte, czerwono-białawe, żółtoczerwone i inne. Możemy wyróżnić szeroka gamę odmian ze względu na ubarwienie. Występuje również cały szereg odmian z różnymi formami płetw. Zmienniak wielobarwny posiada również pionowe pasy po bokach. Nazwa Variatus oznacza zmienny lub odmienny, co w pełni odzwierciedla różnorodność tego gatunku. U form naturalnych na tle żółtawoszarawym lub brunatnym widać na bokach i grzbiecie ciemne obrzeżenia łusek. Ten siatkowaty wzór sprawia, że także z góry wyglądają bardzo ładnie. Nasada promieni płetwy ogonowej jest zazwyczaj zaznaczona czarniawym lub czarnym półksiężycem, natomiast płetwa grzbietowa jest ozdobiona czarnym obramowaniem. Jest ona pomarańczowa, żółta lub przeźroczysta. Płetwa ogonowa najczęściej jest czerwona w różnych odcieniach. Samce zaczynają się wybarwiać dopiero po dorośnięciu. Ponadto samce posiadają ciemną plamę, przypominającą plamę ciążową u samicy. Samice i młodzież są bledsze od samców. U ryb hodowlanych ciemna plama u samca jest słabo, albo w ogóle niewidoczna oraz są mniejsze różnice pomiędzy ubarwieniem samic a samców. W wielu przypadkach możemy wyróżnić osobniki pośrednie, które trudno sklasyfikować ponieważ są różnego rodzaju mieszańcami.
Pochodzenie
Zmienniak plamisty: Meksyk, Gwatemala. Zmienniak wielobarwny: Meksyk. Zamieszkują tam wody spokojne, a nawet stojące.
Rozmiary
Zmienniak plamisty: Samiec do 3,5 cm, Samice do 5,5 cm. Zmienniak wielobarwny: Samce do 5,5 cm, Samice do 6,5 cm
Odżywianie
Spożywają większość dostępnych w handlu pokarmów. Z chęcią zjadają żywe i mrożone wodne bezkręgowce, takie jak: dafnie, larwy komarów i ochotek. Należy jednak pamiętać o podawaniu pokarmów roślinnych. Lubią podskubywać rośliny, ale zwykle nie czyniąc większych szkód, ponieważ zjadają z nich tylko glony.
Warunki hodowlane
Zmienniak plamisty: Od 20 do 27 C. Zmienniak wielobarwny: Od 20 do 25 C. Raczej należy unikać temperatur znajdujących się bliżej dolnego przedziału.
Samce bywają agresywne, dlatego należy je hodować w większej ilości po to, aby poziom agresji rozłożył się na większą liczbę osobników. Nie prześladuje innych gatunków, jak również niełatwo daje się nastraszyć. Akwarium gęsto obsadzone roślinami z wolną przestrzenią do pływania. Lubią, gdy przy lustrze wody znajdują się kryjówki z wgłębki lub innych roślin. Wymagają dobrego oświetlenia akwarium. Zmienniki znoszą różne parametry wody, ale najlepiej czują się w wodzie obojętnej do lekko alkaicznej oraz lekko twardej i dobrze filtrowanej. W małej grupie bywają płochliwe. Towarzystwo molinezji powinno je ośmielić.
Rozmnażanie
Są gatunkiem żyworodnym, stosunkowo łatwym do rozmnożenia. Gatunek ten dojrzewa w wieku około 4 miesięcy. Na szczęście nie produkują jednorazowo zbyt licznego potomstwa. Mioty następują od 4 do 6 tygodni po około 50 ryb. Zaraz po porodzie należy oddzielić dorosłe od młodych, ponieważ bardzo łatwo mogłyby stać się ich pożywieniem. W początkowym okresie narybek trzeba karmić planktonem, co zapobiegnie karłowaceniu.
